Atmosferin Katmanları ve Uzay

   Bugünkü konumuz Atmosfer ve ona bağlı olarak Uzay olacaktır, değerli okuyucularımız. Diğer yazılarımızı takip eden okuyucularımız iyi bilir ki, web sitemiz kısa ve öz bilgileri yazarak, bilgilerin kolayca akılda kalmasını sağlamaktadır. 

   Önce atmosfer nedir, kaç katmandan oluşur bunlara bakalım. Sonra uzaya geçiş yaparız.

   Atmosfer: Yer çekimi sayesinde, dünyayı çevreleyip saran, güneşten gelen enerjinin hızlı bir şekilde uzaya dönmesini engelleyen ve canlıların yaşamsal faaliyetlerini devam ettirebilmesi için gerekli olan buhar ve gaz tabakasına denir. 

   Atmosferi oluşturan gazların yerden 80 km 'ye kadar temel özellikleri değişmez. Atmosferde bulunan gazlar genelde 2 grupta incelenmektedir

- Atmosferde bulunan ve oranı değişmeyenler: % 78 azot, % 21 oksijen, %1 serbest dolaşanlar (helyum, hidrojen, kripton, argon, neon, ksenon)

- Atmosferde bulunan gazlar ve oranı değişenler: Karbondioksit ve su buharıdır. 

  Atmosferde daima bulunmayan gazlar ise tozlar ve ozondur.

   Atmosferde bulunan gazların bileşim ve yoğunluklarının farklı olmasından dolayı 5 tane atmosfer katmanı oluşmuştur, kısaca şöyledir.

ATMOSFERİN KATMANLARI

Atmosfer kaç katman diye sorulara 6 farklı katman diye cevap verilir, bunlar;

1) TROPOSFER

   Yerden ilk 20 km'ye kadar olan yerdir. Meteorolojik olaylar burada olur. Uçaklarının uçtuğu katman olarak bilinir.

2) STRATOSFER

   Troposferden 50. km'ye kadar olan bölümdür. Bu katmanda rüzgâr oluşumu görülür. Meteoroloji balonlarının ve bazı savaş uçaklarının uçabildiği katmandır. Genel olarak durgun özellikli yatay hava hareketlerinin görüldüğü bir hava katıdır. 

3) MEZOSFER

   Stratosferden 85. km'ye kadar olan bölümdür. Atmosferin en soğuk bölümüdür. Bu tabaka yeryüzünü meteorlardan korur, meteorlar bu tabakaya girince yanarlar.

4) TERMOSFER

   Mezosferden sonraki yaklaşık 400 km'lik katmandır. Hava çok ince olup, çok sıcaktır, yükseklik arttıkça sıcaklıkta artar. Yaklaşık 2.000 dereceye kadar sıcaklık ulaşır. Burada gazlar iyon halinde bulunur ve iyonlar arasında elektron alışverişi fazladır. Bu yüzden haberleşme sinyalleri ve radyo dalgaları iyi iletilir. Atmosferin en kalın katmanlarından birisidir.  

5) EKZOSFER

   Yerden 550. km'den sonra binlerce kilometreye (10.000 km) kazar uzanır. Genellikle uydular burada bulunur. Bu bölge yeryüzü atmosferi ile gezegenler arası uzayda geçiş noktası olarak adlandırılır.

Atmosferin Katmanları

   Ayrıca başka bir katman daha vardır, oda iyonosfer'dir. Bu katman mezosfer ile ekzosfer arasında yaklaşık 1.000 kadar (60 ile 1.000 km arası) uzanmaktadır. Bu katmanın önemini maddeler halinde şöyledir:

- Adını güneş ışığından ve uzaydan gelen enerji dolu parçacıklar tarafından oluşturulan iyonlardan almaktadır.

- Serbest elektron ve iyon katmanı olan iyonosfer, radyo dalgalarını yansıtmaktadır.

- Bazı radyo istasyonları geceleri menzillerini yüzlerce kilometreye kadar çıkarır

- İyonosfer katmanı ayrıca güneş rüzgarları ile yayılan yüksek yüklü parçacıkları da yansıtmaktadır.

  Uluslararası uzay istasyonu atmosferin hangi katmanında bulunmaktadır?

  Dünyanın etrafında dolanan Uluslararası Uzay İstasyonuna ev sahipliğini, Termosfer yapmaktadır.

   OZON

   3 tane oksijenin birleşmesinden oluşur (O3). Atmosferdeki ozonun yaklaşık % 10'u yerden 10-15 km'ye kadar olan troposfer tabakasında bulunur. Geri kalan % 90'ı ise yerden 50 km'ye kalan olan stratosfer tabakasında yer almaktadır. Buralarda olan toplam ozon miktarı ise genellikle ozon tabakası olarak adlandırılır. Bu tabaka yer yüzeyini güneş radyasyonunun zararlı bileşenlerinden korumaktadır.

   Şimdi bu atmosfer konusunu katmanlarına kadar anlattıktan sonra, gelecekle ilgili bir analizimizi yazacağız. O zaman niçin bu katmanları detaylı yazdığımızı daha iyi anlayacaksınız. Şu an yolcu uçakları yaklaşık 650-950 km hızlar arası uçup, 9 ile 11 km arası yüksekliklere çıkabilmektedirler. Normal kullanılan savaş uçakları ise 1.500 ile 3.500 km hızlar arası uçup, 15 ile 25 km arası yüksekliklere çıkabilmektedirler. İnsansız silahlı hava aracı olan sihalar ise şu an 300-740 km hızlar arası uçup, 8 ile 15 km arası yüksekliklere çıkabilmektedirler. İleride kim en yükseklere uçabilirse, bu uçak bir bakıma görünmez olacaktır. Çünkü en üstte olanı, alttaki savaş uçakları veya sihalar göremez. Geleceğin yetenekleri olan şimdiki gençlerin, ileride bunu başaracaklarına inanıyoruz. Bu konu çok önemlidir, çünkü ileride bugünkü insanlı savaş uçaklarının yerlerini, belkide insansız sihalar yer alacaktır. Belkide ileride 26-30-35-40-45 km yüksekliklere çıkıp, uçabilecek savaş uçakları veya sihalar yapılabilir, ne dersiniz ?

UZAY ve AJANSLAR

   Atmosfer konusunu bitirdikten sonra, şimdi Uzay konusunu yazmaya başlayalım. Öncelikle uzayın tarifini yapalım, sonra sırasıyla gidelim.

Uzay

   Uzay: Genelde Dünya ve onun atmosferinin dışındaki kısıma denilir. Atmosferin en dış tabakası Dünya'nın yüzeyinden yaklaşık 960 km yüksekte biter, ama devamı da olabileceği için net bir yükseklik denilemiyor. FAI tarafından yapılan tanımlamaya göre ise uzayın denizden 100 km yüksekte başladığı kabul edilir. Bu yükseklikten sonra bir hava aracının havada kalması için, çok yüksek hızlarda olması gerekir. Bu hızlara ise orbital hız adı verilir. 

Uzay

   Uzayın tarifinden kısaca bahsettikten sonra gelelim, niçin uzayın bu kadar önemli olduğuna. Uzayın en basitten ne kadar önemli olduğuna sadece bir örnek verelim, uydular. Eğer uzayda uydularımız olmasaydı, iletişim sektörü bu kadar hızlı ilerleyebilir miydi, internet bu kadar hızlı olur muydu ? Bunu detaylı düşününce, gerisini sizlerde kolayca bulursunuz zaten.

   Ülkelerin tam bağımsızlığı artık Uzayda ne kadar olabildiklerine bağlıdır. Çünkü uzayda ülkenin ne kadar kendine ait uydusu varsa, o kadar başkalarından bağımsız olup, gücü artar dünyada. Çünkü uydular ülkelerin teknolojide önde gitmesini, ayrıca bilgilerin kendilerinde kalmasını sağlar. İlk uydu 1957 yılında Sovyetler Birliği tarafından gönderilmiştir, Sputnik 1 ismiyle. Bugüne kadar uzaya yaklaşık 2.660 uydu fırlatılmıştır. Bunları fırlatan 30 ülkeden ilk 3 tanesini yazalım, gerisini siz düşünün.

- Amerika'nın yaklaşık 1.320 tane

- Çin'in yaklaşık 365 tane

- Rusya'nın yaklaşık 160 tane

   Türkiye'nin ise 7 tane uydusu vardır, 6'sı aktif, 1'i yörüngeye oturacak. (Haberleşme ve Gözlem için kullanılıyor). İlk uydumuz 1994 yılında fırlatılmıştır. Aktif olacak son uydumuz ile haberleşme ve tv yayıncılığı daha kaliteli olacaktır. Nasipse 2022 yılında ilk yerli üretim haberleşme uydumuz olacak olan Türksat 6A fırlatılıp, yörüngesine oturtulacaktır.

   Bunun yanında uydu yapmak kadar, uyduyu fırlatacak teknolojiyi de üretmek çok önemlidir. İlerleyen zamanlarda bu teknolojide olacak İnşaAllah.

NİÇİN UZAYDA OLMALIYIZ ? 

- Kaliteli haberleşme

- Bilgiler ülkemizde kalacak

- Daha güzel televizyon yayınları

- Ekonomiye katkısı büyük olacak

- İleride insansız savaş uçaklarına yardımı çok olacak

- Yapay zeka için ileri teknoloji lazım

- Kaliteli gözlem olacak, istihbarat için

- Gençlerimiz geleceğe daha büyük umutlarla bakacak

- Ar-Ge yatırımları büyüyecek

- Uzayda kullanılacak, uzay araçları yapılacak

- Uzaya insan gönderme başlayacak Türk ismiyle (astronot, kozmonot gibi)

- Uzaya turistik geziler olabilecek

- Uzay limanı işletmesi kurulacak, Ekvator'a yakın bir ülkeyle ortak

- Uydu üretim teknolojimiz artacak

- Uyduları uzayda yörüngeye oturtacak teknolojimiz gelişecek

- Diğer gezegenlerin araştırılmasına başlanacak

- Uzayda kullanılabilecek robotlar yapılacak

- Uzay madenciliği artacak

- Uzay madenlerinden enerji üretimi olabilir, özellikle helyumdan

- Uzay hukukunda ülkemizde söz sahibi olacak

- Ulusal ve milli güvenliğimize çok faydası olacak

- Dünya'da ülkemizi yarışta ön sıralara çıkartacak

- Katma değeri büyük ürünleri, ülke olarak üreteceğiz

   Bu kadar yararları olacak olan Uzay çalışmaları için, ülkemiz Türkiye Uzay Ajansı'nı (TUA) kurmuştur. TUA olarak 2023 yılında Ay ile ilk temas gerçekleştirilecek ve 2028 yılında ise Ay'a bir uzay aracımızın indirilmesi ve sonrasında ise bilimsel çalışma yapılması hedeflenmektedir. 

AJANSLAR

Bilindiği gibi 

Amerika'da NASA uzay ajansı, 

Çin'de CNSA uzay ajansı, 

Rusya'da ROSCOSMOS uzay ajansı vardır. 

Dolayısı ile bizim TUA ajansı ileride bu ajanslarla yarışacaktır, şimdiden başarılar dileriz. 

ÖNEMLİ BİLGİLER

  Bilgi olarak şunları da aklımızda tutarsak iyi olur. 

- Dünya ile ay arası uzaklık, yaklaşık 384.000 km'dir

- Dünya ile güneş arası ise yaklaşık 150 milyon km'dir

- Dünya ile mars arası ise değişkendir, iki gezegenin Güneş etrafındaki yörüngelerine bağlı olarak 55 ile 400 milyon km arasıdır, ortalama 200 milyon km sayılmaktadır. 

- Evrenin bilinmezliğini koruyan oluşumlara karadelikler denir. Karadeliklerin boyutları birbirlerinden farklıdır. Karadelik için kabul gören maksimum kütle değeri yaklaşık 50 milyar güneş kütlesidir.

TUA

   Tua Ajansı'nın tanıtımını anlatan resimler şu şekildedir.

Türkiye Uzay Ajansı

Türkiye Uzay Ajansı

TUA

TUA

Türkiye Uzay Ajansı

Türkiye Uzay Ajansı

   Bir yazımızın daha sonuna gelmiş bulunmaktayız. Sizlerle beraber büyüyen web sitemizi, tanıdıklarınızla paylaşırsanız, onlarda bilgilerden faydalanmış olurlar. 

   Başka bir yazımızda görüşmek üzere, herkese Saygılar...

Not 1: Bu yazımızı şubat 2021 yılında hazırlamıştık. Bugün 9 şubat 2024 ve Türkiye'nin ilk astronotu (Türkonot) olan Sayın Alper Gezeravcı, uzay yolculuğundan döndü. Vatanımıza ve Milletimize hayırlı olsun. Uzayda yaptığı 13 tane bilimsel deneyin ülkemize kazandıracağı çok faydalar olacaktır. Tekrar Vatanına ve Ülkene hoş geldin Türkonot'umuz, Alper Bey.

Not 2: Bu yazımızı 2021 şubatta yazmıştık. Bugün 18 şubat 2024 ve şu notu ilave edeceğiz. İlk astronotumuzdan sonra ikinci astronotumuz olan Sayın Tuva Cihangir Atasever Nisan 2024 tarihinde uzay yolculuğuna gidecektir. Şimdiden başarılar ve hayırlı yolculuklar dileriz.

   Kaynaklar ve etiketler; wwwkiathmcsbgovtr, wwwmgmgovtr, wwwtuagovtr, wwwsanayigovtr, wwwbilimgenctubitakgovtr, wwwtrthabercom, atmosfer kaç km, uydular hangi katmanda, yerden uzaya kaç km, uzayın katmanları, atmosferin en üst katmanı, hava katmanları, radyo dalgaları hangi katmanda, gökyüzü kaç katman, uzayın katmanları nelerdir, uzay hangi katmanda, uzay katmanları, uydular atmosferin hangi katmanında, uzay kaç katmandır, TÜRKONOT, ALPER GEZERAVCI, Kara delik, wwwgooglecom, 2. Türk Astronot Tuva Cihangir Atasever, İkinci Türk Astronot, dünyanın atmosferi kaç km, uzay yerden kaç km, atmosfer kaç km yüksekte, yerçekimi hangi katmanda biter, yerden uzay kaç km, dünya atmosferi kaç km, uzay istasyonu hangi katmanda, atmosfer kac km, yerden atmosfer kaç km, atmosfer nerede biter, atmosferin en kalın katmanı, yeryüzünden atmosfer kaç km, gökyüzü kaç km, dünyanın uzay katmanları, haberleşme uyduları hangi katmanda, iyonosfer hangi katmanda, dunya atmosfer kac km, meteorlar hangi katmanda parçalanır, atmosfer uzaklığı, ekzosfer nedir, katmanlar, oksijen kaç km de biter, atmosfer kaç km yükseklikte, karadelik, padişah siralamasi, atmosferin kaç katmanı var, radyo dalgaları hangi katmanda bulunur, dünyadan atmosfer kaç km, ekzosfer kaç km, dünya atmosfer katmanları, meteorlar hangi katmanda yanar, atmosfer kaç km başlar, yeryüzü ile gökyüzü arası kaç km, atmosfer yeryüzünden kaç km, atmosfer dünyaya kaç km uzaklıkta, dünya kaç katmandan oluşur, yer ile atmosfer arası kaç km, yatay hava hareketleri hangi katmanda görülür, atmosfer kaç kat, uzay atmosferi, uçakların uçtuğu katman, atmosferin son katmanı, atmosfer tabakaları, atmosferin katmanları kaç tanedir